جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی صاحب نظران ابن عربی را موسس نظریه وحدت وجود می دانند. با این حال ثابت شده است که این نظریه پیش از او نیز در میان عرفا رواج داشته است. «وحدت وجود» در حقیقت عنوانی است که معرف روح تعالیم وی یعنی وحدت ظاهر و مظهر و خالق و مخلوق است. با اینحال، مطالعه عرفان وی نشان می دهد که وی قائل به دو نوع وحدت است: 1- وحدت ذات که از آن با عنوان احدیت الذات یاد می کند و 2- وحدت الوهیت یا احدیت الکثره. وحدت در ناحیه الوهیت -که مجمع اسماء و صفات حق تعالی است- وحدت در وجود است و وحدت در ناحیه ذات –که سوای اسماء و صفات و ظهورات است- وحدت در ناحیه شهود است. وحدت وجود برای ابن عربی همانا وحدت اسماء و ظهورات الاهی است که او با عنوان احدیت الکثره از آن یاد می کند. هر چند برای تبیین وحدت شهود ابن عربی تنها به شهود ذات نمی بایست اکتفا کرد. چراکه تجربه نفسی وحدت وجود که تقاریر عمدتا فلسفی متوجه آن است برای او امری شهودی است. گرچه او برای بیان آن ناچار می شود از این شهود فاصله گیرد. بنابراین، وحدت ذات، حقیقتی منحصرا شهودی و وحدت الوهیت، حقیقتی علمی-شهودی است. در وحدت شهود سخن تنها از شهود احدیت ذات نمی رود بلکه سخن از شهود مجموعه هستی به میان می آید. امام خمینی نیز همچون ابن عربی میان وحدت ذات و وحدت وجود قائل به تمایزند. وحدت وجود را در مرتبه الوهیت و حاصل جمعیت اسماء و اعتدال آنها بر می شمرند و وحدت ذات را حاصل تنزه و تعالی از شائبه حجب اسمائی و صفاتی تلقی می کنند. هستی شناسی برای هر دو عارف نوعی معرفت شناسی است. وجود در بی کرانگی اش در میدان شهود عارف نمودار می گردد و او در این گستره هیچ محدودیتی ندارد. همانگونه که در تجلیات وجود نیز محدودیتی نیست. وجود از آنِ خداوند و شهود از آنِ عارف است.

با توجه به دیدگاه حضرت امام، انسان موجودی است که با اختیار، راه خود را انتخاب می‌کند. او در این حرکت اکتسابی ضروری است در صراط مستقیم باشد و در این سفر معنوی به دنبال معیارهایی باشد که شناخت صحیحی از راه و هدف و شناخت خوبی و بدی اخلاقی، داشته باشد، گاهی اشتباهات و غفلت‌ها در مسیر کمال و شناخت آن، ایجاد شده که انسان را از حرکت در راه مستقیم خارج می‌نماید،‌‌ حال باید با توجه به راه‌هایی که ممکن است، به شناخت صحیح دست یابد و با توانایی‌های خود از این خطرات رهیده و نجات یابد. توانایی‌های انسان همان وسایل کمال انسان است که به وسیله آنها شناخت خوبی‌ها و بدی‌ها ممکن می‌شود، این استعدادهای خدادادی در انسان به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم می‌شود. با تبیین مبانی شناخت فضایل و رذایل اخلاقی، می‌توان حدود صفات اخلاقی را بیان کرد و راه‌های مختلف را فراروی محققین و علمای اخلاق قرار داد؛ این سیر مباحث و جدیت در آن می‌تواند استحکام مبانی اخلاق اسلامی را روشن کند و نیز می‌تواند چراغ راهی باشد که انسان را در شناخت چگونگی رسیدن به خوبی‌ها یاری رساند.راه شناخت فضایل و رذایل، بیان شیوه‌های مختلف در علم اخلاق اسلامی است. مباحث مبنایی در علم اخلاق، جزء مباحثی است که در دوره جدید بیشتر مورد تحقیق دانشمندان این علم قرار گرفته است. راه شناخت فضیلت و رذیلت جزء مباحث فلسفه اخلاق است که طرح دقیق آن بسیار ضروری می‌نماید.شناخت فضایل و رذایل، با توجه به مبانی انسان شناسی و جهان‌بینی اسلامی است. راه‌هایی که انسان می‌تواند در حدود و مسیر آن به این امر نایل بیاید، یکی راه فطرت و محوریت سرشت عمومی انسان، برای شناخت صحیح فضیلت و رذیلت است. میزان نورانی فطرت در انسان در دو جهت بینش و گرایش، می-تواند هادی و راهنمای انسان باشد. راه دیگر راه عقل و قوه تفکر انسان است که می‌تواند ما را در شناخت حقایق اخلاقی و رفتاری راهنمایی بنماید. راه آخر راه ذکر است که ما آن را به عنوان یکی از محورهای رسیدن به شناخت مطرح کرده‌ایم. این راه، همان راه «معرفت نفس» است و مسیر فضیلت و رذیلت را برای یک انسان سالک و مسافر معنوی مورد توجه قرار می‌دهد. توجه به این مسیر می‌تواند مسیر اخلاق را به عرفان، نزدیک کند

چکیده: اهداف و ضرورت های تشکیل حکومت اسلامی یکی از مباحث مهم در طول تاریخ اسلام بوده است که همواره مورد توجه عالمان دین اسلام بوده است و در این زمینه عالمان بسیاری به نظریه پردازی پرداخته انداز جمله این عالمان دینی امام خمینی(ره) می باشد ایشان در تاریخ اسلام یکی از بزرگ ترین عالمان دینی است که از «حکومت اسلامی» و عملیاتی کردن آن سخن گفته است و تنها فقیه و مرجع تقلیدی است که در مرحله‌ی عمل توانسته است به اندیشه و اعتقاد خویش در گسترده ی وسیعی جامه‌ی تحقق بپوشاند .از دیدگاه فقهی امام خمینی (ره) (ضرورت اجرای احکامِ شرع) همان طور که تشکیل حکومت اسلامی را در زمان رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ایجاب می نموده، دلیلی است بر لزوم ایجاد حکومت اسلامی و تشکیل آن در عصر حاضر.امام (ره) تشکیل حکومت اسلامی خصوصاً در عصر غیبت امام معصومراضروری و مقتضی می نماید، امام خمینی (ره)به سیره نبوی استناد نموده اند. دلایل ایشان عبارت اند از: سنت و رویّه پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دلیل بر تشکیل حکومت است، زیرا؛اولاً: خود تشکیل حکومت داد و تاریخ گواهی می دهد که تشکیل حکومت داده، و به اجرای قوانین و برقراری نظامات اسلام پرداخته و به اداره جامعه برخاسته است: والی به اطراف می فرستاده، به قضاوت می نشسته، و قاضی نصب می فرمود، یا سفرایی به خارج و نزد روسای قبایل و پادشاهان روانه می کرده; معاهده و پیمان می بسته; جنگ را فرماندهی می کرده و خلاصه، احکام حکومتی را به جریان می انداخته است. ثانیاً: برای پس از خود به فرمان خدا تعیین (حاکم) کرده است. وقتی خداوند متعال برای جامعه پس از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم تعیین حاکم می کند، به این معناست که حکومت پس از رحلت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم نیز لازم است. و چون رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم با وصیت خویش فرمان الهی را ابلاغ می نماید، ضرورت تشکیل حکومت را نیز می رساند.بنابراین در زمان غیبت امام دوازدهم (عج) احکام الهی نمی بایست معطل بماند و اجرا نشود، بلکه:امروز و همیشه وجود (ولی امر) (زمامدار اسلامی)، یعنی حاکمی که قیّم و برپا نگهدارنده نظم و قانون اسلام باشد، ضرورت دارد، وجود حاکمی که مانع تجاوزها و ستمگری ها و تعدی به حقوق دیگران باشد; امین و امانت دار و پاسدار خلق خدا باشد; هادی مردم به تعالیم و عقاید و احکام و نظامات اسلام باشد; و از بدعت هایی که دشمنان و ملحدان در دین و در قوانین و نظامات می گذارند جلوگیری کند.کلمات کلیدی: حکومت، غیبت، ولایت فقیه، امام خمینی

با توجه به آیاتی که تفسیر و بررسی آنها گذشت دلالت هیچیک بر حرمت مدیریت زنان احراز نگردید آیه قوامون گرچه می توانست با دلالت التزامی، حرمت مدیریت های زنان را در سطوح کلان ثابت کند اما دارای سه مشکل جدی است اول آن که قیاس نظام خانواده با نظام اجتماع مع الفارق است استاد مطهری اجتماع منزلی را بر خلاف اجتماع مدنی می‏داند و این دو با یکدیگر از این لحاظ قابل مقایسه نیستند. اجتماع زن و مرد یک اجتماع طبیعی است نه قراردادی. قیاس دو اجتماع مدنی و خانوادگی با یکدیگر دلیل منطقی ندارد.دوم اینکه اگر ولایت مطلقه مردان درخانواده ثابت می شد قیاس اولویت هم ممکن بود درحالیکه این ولایت(اگر ثابت باشد) محدود به امور زناشویی است بنابر این تسری این ولایت محدود به اجتماع صحیح نخواهد بود. سوم آنکه بسیاری از پُست های کلان مدیریتی از سنخ ولایت نیستند تا مشمول آیه قرار گیرند بلکه از جنس وکالتند و یا دست کم ولایت بودن آنها محرز نیست. چهارم اینکه در واژه « قوامون» اختلاف نظر وجود دارد برخی آن را به معنای مراقبت ، مسئولیت می دانند نه سلطه و اختیار، یعنی مرد مسئول تامین نیازهای همسر خویش می باشد بر این اساس اصلاً مقوله ولایت مطرح نیست تا شما بخواهید عدم جواز آن را در سطوح کلان استنباط نمایید.اما آیه «امن ینشّأ فی الحلیه» صفات مذکور در آیه، ذاتی زنان نیست و عمومیت ندارد و شرایط فرهنگی، اجتماعی و محیط تربیتی در این زمینه موثر است.قرآن واقعیتی بر اساس محیط تربیتی بیان می‏کنداز تعبیر «یُنشّوُ» پیداست که قرآن منطقه تربیت را بیان می‏کند؛ زنانی که در چنان محیطی رشد می کنند طبیعتاً نمی توانند مسئولیت های سنگین اجتماعی را بردوش گیرند این مسئله در مورد مردان نیز صادق است مردانی که در زر و زیور رشد و نموّ کرده باشند و پختگی لازم را در حوادث و سختی های روزگار کسب نکرده باشند، نمی توانند عهده دار مسئولیت های سنگین اجتماعی شوند «و هو فی الخصام غیر مبین» دلیل دیگری بر این مدعاست زیرا در زمان مافراوانند زنانی که قدرت محاجه داشته و می توانند سخن خود را به خوبی تبیین کنند زنان وکیل شاهد بر این مدعا هستند.اما آیه ملکه سبا ، حرمت مدیریت زنان را ثابت نمی کند زیرا تعجب هُدهد نمی تواند دلیل بر مذمت باشد شاید تعجب وی به این دلیل باشد که تا آن زمان ، حکومت و مدیریت زنان سابقه نداشته است واثبات مذمومیت و حرمت بسیار بعید به نظر می رسد. ثانیاًخداوند درقرآن بلقیس را دوراندیش، عاقل، واقع‏نگر و پیرو و خواهان حق و حقیقت معرفی می‏کند. قرآن بیان می‏کند که وقتی بلقیس نامه حضرت سلیمان علیه‏السلام را دریافت کرد، از آن با احترام یاد نمود:«قَالَتْ یَا أَیُّهَا المَلَأُ إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتَابٌ کَرِیمٌ» و سپس در مورد نوع برخورد با حضرت سلیمان علیه‏السلام، با بزرگان قوم خود مشورت کرد که این نشان‏دهنده حُسن تدبیر و شیوه صحیح مدیریت او بر کشورش است که برخلاف دیگر پادشاهان، مستبدانه و مغرورانه تصمیم‏گیری نکرد نمل/29 ثالثاً وقتی وی به دربار حضرت سلیمان علیه‏السلام آمد و شکوه و عظمت حکومت حق را مشاهده کرد و با دربار خود مقایسه نمود، حقیقت بر او روشن شد و متوجه گردید که قدرت او در مقابل قدرت خداوند ناچیز است، به سرعت ایمان آورد و از گذشته و افکار و عقاید خود، با تعبیر «ظلم بر نفس خود» یاد کرد.«قَالَتْ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَیْمَانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ» درنهایت پس از ایمان آوردن بلقیس،وی مدت ها ، بر قوم خود حکومت کرد. نمل/ 44اما آیه «وقَرنَ فى بیوتکنَّ» بر حرمت مدیریت زنان دلالت ندارد؛ زیرا اولاً، شأن نزول آیه خطاب به همسران پیامبر صلی‏الله‏علیه ‏و‏آله است و مخاطب آن عموم زنان نیستند و به فرض عمومیت, فرمانى ارشادى است نه الزامى. از این روى, هیچ فقیهى به مقتضاى ظاهر این آیه شریفه, فتوا به وجوب خانه نشینى و حرمت آمد و شد زنان در جامعه را نداده است.ثانیا ، همان‏گونه که از سبک و سیاق آیه مشخص است ـ صِرف عدم حضور در اجتماع مورد نظر آیه نیست، بلکه در این آیه، زنان رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله از ظاهر شدن در اجتماعات، بسان زنان عصر جاهلیت نهی شده‏اند و این دلالت نمی‏کند که اگر زنی همه شئونات شرعی و اخلاقی را رعایت کند از حضورش مانعی باشد.اما آیه« وللرّجال علیهِنّ درجه » با توجه به صدر آیه و نیز آیات قبل و بعد آن, به خوبى می توان دریافت که آیه ،طلاق و مسائل آن را بیان مى کند و در محدوده نظام خانواده به شوهران امتیاز داده است. دلالت این آیه می تواند ریاست شوهر بر همسر در خصوص روابط زوجیت باشد با این ترتیب نمی توانبر اساس آیات قرآن کریم، حرمت فقهی مدیریت زنان را به ویژه در سطوح کلان نظام از قبیل وزارت و ریاست بر قوای سه گانه احراز نمود هنگامی که حرمت ثابت نشد اصل بر جواز خواهد بود آری اگر این موضوع، ذیل ولایت زنان قرار می گرفت و شک در جواز مدیریت داشتیم، اصل عدم ولایت جاری می شد و برای جواز آن محتاج دلیل می شدیم اما به دلیل آنکه موضوع تحقیق ، مدیریت های در سطح کلان است که فارغ از ولایت می باشد، در صورت عدم اثبات حرمت، می توان ، جواز را نتیجه گرفت. بخش دوم ادله روایات است ، روایاتی که می تواند مانعی برای جواز مدیریت زنان محسوب شود مورد بررسی قرار می گیرد روایات هم به لحاظ سندی بررسی می شود و هم دلالت آن ها مورد کنکاش و تحلیل قرار می گیرد.این روایات در 8 دسته زیر قرار می گیرند:1.

آزادی اندیشه از جمله آزادی های ضروری در راستای رشد و کمال هرچه بیشتر بشریت است . متاسفانه، این روزهاتبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی صورت می گیرد و این نظام مقدس را متهم به سلب آزادی، از جمله آزادی اندیشه می کنند. هدف ما از این تحقیق اثبات وجود آزادی اندیشه در دیدگاه و عقایدامام خمینی است وچون تحقیقاتی کهاز قبل در این زمینه صورت گرفته به طور کلی به مبحث آزاد اندیشی در آثار امام پرداخته شده و به آثار اصول فقه ایشان کمترین توجه شده ، بنابراین ما لازم دیدیم به تحقیق در زمینه آزاد اندیشی در دروس اصول فقه امام راحل بپردازیم چراکه عقل از منابع علم اصول فقه است و باید در این علم مباحثی مرتبط با مبانی آزاد اندیشی وجود داشته با شد . برای تحقق این امر به روش تحقیق توصیفی –تحلیلی روی آورده ایم و اطلاعات و داده های تحقیق را با روش کتابخانه ایگرد آوری کرده ایم . سوال اصلی تحقیق این است که آیا امام خمینی به عنوان مجتهدی مبارز و آزادی خواه در دروس اصول فقه خود برای عقل و اندیشه بشری آزادی و اختیار قائل است ؟ در نهایت به نتایجی می رسیم که از جمله آنها اثبات وجود آزادی اندیشه و حریت فکر درآثار اصول فقه امام خمینی است که ایشان همواره در دروس اصول خود به عقل و بنای عقلا اتکا و استناد می کردند ، برخلاف برخی از اصولین مانند مرحوم نایینی .

انسان کامل، انسان والایی است که با سیر و سلوک معنوی به نهایت کمال نایل شده ‌است. او مظهر تمام اسما و صفات الهی است که پروردگار در آینه‌ی وجود او خود را می‌نگرد و خلق نیز در آینه‌ی وجود شریف او خدا را می‌بینند. بدون تردید، موضوع انسان کامل، قدمتی به گستره‌ی آفرینش انسان دارد .تمامی انسان‌ها از ابتدای خلقت تا کنون به دنبال یک انسان تمام و ایده‌آل بوده‌اند که او را الگو ونمونه‌ی خود در راه رسیدن به کمال قرار دهند . هر گروهی با هر دین و مکتبی بنا بر خواست و استعدادشان هم نام‌هایی گوناگون بر آن نهاده‌اند. ولی دیدگاهی که در عرفان اسلامی در این باره مطرح است، نشان از اصالتی دیگرگونه دارد که بسیار کامل‌تر و ریشه‌ای‌تر از دیگر دیدگاه‌هاست. عارفان مسلمان فراوانی چه شیعی و چه سنّی در روزگار مختلف به این موضوع پرداخته‌اند که نشان از شناخت عمیقشان نسبت به معارف دینی-اسلامی بوده است. از این میان، نگارنده این موضوع را در آرای شیخ محمود شبستری وآثار عرفانی امام خمینی ? به عنوان یک عارف معاصر با هم مقایسه کرده و تأثیر‌پذیری این بزرگان را از پیشینیان آشکار گردانیده است. از مطالعه‌ی آثار این دو عارف برجسته این‌گونه استنباط می‌شود که این دو بزرگ عالم عرفان به واسطه‌ی تأثیر‌پذیری از مکتب ابن‌عربی در کلیّات، دیدگاه‌هایی بسیار نزدیک به هم دارند و اختلاف چندانی در دیدگاه آن‌ها مشاهده نمی‌گردد؛ ولی در بحث ولایت و ختم ولایت، بین این دو تفاوت‌های اساسی وجود دارد. که این امر هم به سبب مذهب تشیّع امام ? و سنّی بودن شیخ محمود شبستری است.

هدف اصلی این پژوهش توصیف گفتمان سیاسی جامعه مدرسین حوزه علمیه و نسبت‌سنجی آن با گفتمان سیاسی امام خمینی بر اساس نظریه تحلیل گفتمان می‌باشد. بدین منظور سئوال اصلی این رساله چیستی گفتمان سیاسی جامعه مدرسین در دهه شصت و چگونگی نسبت آن با گفتمان سیاسی امام خمینی است.برای پاسخ به سئوال فوق ابتدا به گونه‌شناسی گفتمانهای موجود در سپهر سیاسی دهه شصت ایران و تعیین جایگاه گفتمان جامعه مدرسین در میانآنها پرداخته شده‌است.پس از آن بر اساس چارچوب نظری بحث شده، مولفه‌های گفتمان سیاسی امام خمینی، دال مرکزی این گفتمان و دالهای شناور آن تبیین گردید. بر اساس یافته‌های این پژوهش حکومت ولایی دال مرکزی گفتمان امام خمینی می‌باشد که نظریه ولایت فقیه با مشروعیت الهی و پیوند وثیق دین با سیاست از مولفه‌هایی هستند که دال مرکزی این گفتمان را تقویت می‌کند.در فصل نهایی با استفاده از بیانیه‌های جامعه مدرسین دال مرکزی این گفتمان تبیین شده و یک نسبت‌سنجی میان دال مرکزی و دالهای شناور گفتمان جامعه مدرسین با دالهای گفتمان سیاسی امام خمینی صورت گرفته‌است. در نهایت خروجی این رساله منتج به این نظر شد که بین این دو گفتمان شباهتهای زیادی وجود دارد و در واقع گفتمان سیاسی جامعه مدرسین همواره مروج و موید گفتمان سیاسی امام خمینی است، با این وجود در حوزه اختیارات ولی فقیه و میزان اختیارات دولت اسلامی و همچنین مالکیت خصوصی و ...دارای اختلاف نظر می‌باشند که این اختلاف ناشی از اختلاف در مبانی فقهی است واین مساله خود نشانگر باز بودن باب اجتهاد در فقه سیاسی شیعه است.

موضوع پژوهش حاضر نظام‌مندی اخلاق عرفانی است و سعی بر این است تا نشان داده شود می‌توان اخلاق عرفانی را، به-عنوان قسمی از اخلاق هنجاری، که مشتمل بر مجموعه‌ای از توصیه‌های اخلاقی یا فضایل و رذایل است بر اساس روش پیشنهادی در این پژوهش نظام‌مند کرد. این روش عبارت است از دسته‌بندی و نظام‌مندسازی فضایل یا رذایل اخلاق عرفانی بر اساس روابط چهارگان? انسان یعنی رابط? انسان با خدا، انسان با خود، انسان با انسان‌های دیگر و انسان با سایر موجودات و ساحات پنج‌گان? انسان یعنی ساحت عقیدتی، ساحت احساسی و عاطفی، ساحت ارادی، ساحت گفتاری و ساحت کرداری که با قرار گرفتن فضایل یا رذایل ساحات پنج‌گانه در ذیل هر یک از روابط چهارگانه نظام بیست قسمی از فضایل و رذایل را تشکیل می‌دهد. مراد از نظام‌مندی، رابط? علّی و معلولی یا نظام طولی میان فضایل یا رذایل اخلاقی است و هم‌چنین بیان این مطلب است که فضایل یا رذایل کدام‌یک از روابط چهارگانه و ساحات پنج‌گانه بر سایر روابط و ساحات تقدّم دارد و بنیادی-ترین فضیلت در میان فضایل و بنیادی‌ترین رذیلت در میان رذایل چیست. در این پژوهش روش مذکور به‌عنوان نمونه برای نظام‌مندسازی و بیان نظام‌مندی اخلاق عرفانی عطار و امام به‌کار رفته است که می‌توان آن‌را به کل اخلاق عرفانی تعمیم‌ داد. بر اساس این روش نشان خواهیم داد علاوه بر نظام‌مندی اخلاق عرفانی عطار و امام، بنیادی‌ترین فضیلت از نظر عطار عشق و از نظر امام ایمان است و بنیادی‌ترین رذیلت از نظر عطار انانیّت و ازنظر امام شرک است. بدین‌ترتیب، در اخلاق عرفانی عطار و امام بر حسب ساحات پنج‌گانه، از حیث فضایل، ساحت احساس بر سایر ساحات و از حیث رذایل ساحت عقیدتی بر سایر ساحات تقدّم دارد. بر حسب روابط چهارگانه نیز، از حیث فضایل در هر دو نظام اخلاقی رابط? انسان با خدا بر سایر روابط تقدّم دارد، ولی از حیث رذایل در اخلاق عرفانی عطار رابط? انسان با خود و در اخلاق عرفانی امام رابط? انسان با خدا بر سایر روابط مقدّم است. هم‌چنین، بررسی مجموع? فضایل و رذایل در هر دو نظام اخلاقی نشان می‌دهد بیشترین فضایل و رذایل در درج? اوّل به ساحت احساس و در درج? دوّم به ساحت عقیدتی تعلّق دارد. علاوه بر نظام‌مندی اخلاق عرفانی، به-عنوان مقدّم? موضوع اصلی این پژوهش، به مبانی خداشناختی و انسان‌شناختی اخلاق عرفانی عطار و امام هم پرداختیم. در مبانی خداشناختی این موضوع بررسی می‌شود که چون اخلاق عرفانی اصالتا ناظر به ارتباط انسان با خداست، با چه تصوّریاز خدا رابط? اخلاقی امکان‌پذیر است. در مبانی انسان‌شناختی نیز به پنج موضوع حقیقت انسان و مراتب او، طبیعت اخلاقی انسان، تغییر و تربیت‌پذیری انسان، کمال و سعادت انسان و طریق تحصیل آن و جبر و اختیار می‌پردازیم.

آیت الله خویی با اهتمام ورزیدن به حفظ نظام اجتماعی،مدیریت اجتماعی،طرح مسئله ولایت فقیه،ولو با نگاهی متفاوت، مسئله قضا و حدود و بسیاری موضوعات سیاسی دیگر توانسته است اندیشه سیاسی خود را پرورش دهد.اما این اندیشه با توجه به واقیت های تاریخ معاصر و شرایط سیاسی موجود،مجال رشد لازم را نیافته است.ایشان برخلاف برخی از فقها،ولایت را نه یک منصب بلکه یک حکم تکلیفی و وظیفه عملی می داند و با ورود احتیاط آمیز به بررسی مسئله ولایت فقیه و وارد نمودن نقدهای متعدد برای اثبات روایی آن،خروجی مناسب را در پرتو ادله عقلی فراروی فقه پژوهان در بسط جایگاه رهبری فقیه قرار می دهد.در واقع روش معرفت شناختی آیت الله خویی در مسئله پژوهی ولایت فقیه او را به نتایجی کاملا متفاوت از برخی فقهای معروف معاصر وی رسانده است.در نظریه سیاسی امام خمینی(ره) سرپرستی و ولایت جامعه اسلامی در عصر غیبت بر عهده فقهای جامع الشرایط است.از دیدگاه ایشان مشروعیت ولایت فقیه بر مبنای نصب الهی است.بر مبنای نظریه سیاسی ایشان حدود و اختیارات ولایت فقیه فراتر از احکام فرعیه الهی است و تمام اختیاراتی که برای پیامبر (ص) و ائمه (ع) در امور حکومتی مطرح بود،فقیه نیز دارا می باشد.به عبارت دیگر ولایت فقیه مطلقه است.وجوه افتراق نظریات سیاسی این دو فقیه عبارت است از 1-آیت الله خویی تمام دلایل روایی و نقلی را به نقد کشیده و آنها را با مسئله ولایت مرتبط ندانسته است،در حالی که از نظر امام خمینی عقل و نقل با هم متحدند.2-آیت الله خویی از حیث ماهیت تصدی فقیه،میان ولایت و جواز تصرف قائل به تفکیک است و معتقد است ماهیت تصرف و تصدی فقیه بر امور از نوع ولایت نیست بلکه از نوع جواز تصرف است.در صورتی که امام معتقد است فقیه جامع الشرایط در تمامی شئون مربوط به حکومت،دارای ولایت است و همه اختیاراتی که پیامبر و ائمه در زعامت جامعه داشتند،فقیه جامع الشرایط نیز داراست. وجوه اشتراکی نظرات سیاسی این دو فقیه عبارت است از:آیت الله خویی وامام براصل ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت و رهبری فقیه جامع الشرایط اتفاق نظر دارند . آیت الله خویی به این صورت تعبیر کرده اند که قدر متیقن از میان افرادی که می توانند تصدی حکومت را بعهده گیرند ، فقیه جامع الشرایط است .

قرن بیستم در نزد متفکران، به قرن ایدئولوژی‌های متفاوت و حتی متعارض نامگذاری شده است. در این قرن، ایدئولوژی‌ها و ایسم‌های گوناگون در صدد تسخیر عرصه‌ی فکر و عمل جوامع انسانی بودند. اگر در کنار ایدئولوژی‌های پرداخته شده توسط انسان‌ها، به ادیان نیز نظر بیفکنیم می‌توان گفت: قرن 19 و 20، قرن و عصر عرضه‌ی ایدئولوژی‌های انسانی و احیای ادیان الهی گوناگون بوده است. در این میان، دین اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و منادیان اصلاح دینی نیز کم نبوده‌اند. اما در این میان، اگر به اندیشه‌ها و تفکر امام خمینی نگریسته شود باید گفت، امام خمینی در میان احیاگران اسلام ناب، جلوه‌ای خاص دارد و می‌توان نیمه‌ی دوم قرن 20 را عصر امام خمینی و عصر تجلی اسلام ناب محمدی(ص) نامید. امام خمینی دارای اندیشه و تفکری ذوابعاد بودند که ابعاد فلسفی، کلامی، عرفانی اصولی، فقهی، اجتماعی و سیاسی از آن جمله است. البته متفکرانی که دارای ابعاد گوناگون فکری می‌باشند کم نیستند ولی آنچه در مورد اندیشه امام مهم است، انسجام و همگونی مولفه‌های تفکر وی در عرصهنظری و علمی می‌باشد. لذا برای درک هر یک از ابعاد تفکر امام، نباید از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری سایر ابعاد اندیشه وی، با عنایت به ارتباط متقابل و منسجم این اندیشه، غفلت نمود. اندیشه سیاسی هر متفکر، جلوه‌ی نهایی و اوج آن اندیشه و بروز بیرونی دستگاه فکری آن متفکر است. اندیشه سیاسی امام خمینی نیز از این قاعده‌ی کلی مستثنی نیست و نظریه سیاسی وی چه در بعد داخلی یعنی نظریه ولایت فقیه و حکومت اسلامی و چه در بعد خارجی یعنی روابط بین‌الملل، منتج از آبشخورهای فلسفی، عرفانی، اصولی و... حضرت امام می‌باشد. در یک کلام، باید گفت: نه تنها اندیشه سیاسی وی کلیتی یکپارچه و همگون است، بلکه منظومه‌ی فکری او نیز برخوردار از انسجام و وحدت می‌باشد. در زمینه‌ی اندیشه سیاسی امام، موضوعات مختلفی قابل طرح و بحث می‌باشد. اما آنچه در این پایان‌نامه به آن می‌پردازیم، موضوع وحدت و تقریب بین مذاهب در اندیشه امام می‌باشد